  | 
               
                  
            
                   
				  
                  
                | 
                            
          
         		            
 
	
			| 
		Akumulator lifepo4 w starszym kamperku | 
    
    
   
      | Autor | 
      Wiadomość | 
    
            
      
         
		 Foks  		  
		 
         początkujący forumowicz
  
  
                  Dołączył: 30 Sty 2022 Piwa: 1/2 Skąd: Lubelskie 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-03, 11:19   Akumulator lifepo4 w starszym kamperku
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               | Witam wszystkich, mam pytanie jak najbezpiecznij podłączyć nowy akumulator lifepo4 w starszym kamperze. Kamperek zakupiony w tamtym roku baza ford Transit z 1995 roku zabudowa chellenger. Niestety nie posiadam schematu instalacji a wiem że jest gdzieś ładowarka do akumulatora hotelowego jak jest podłączony zewnętrzne na 230v. Dodatkowo kamper jest zasilany solarem  z regulatorem jeżeli dobrze pamiętam mppt. Chciałem na koniec dodać że aku hotelowy był usytuowany pod maską przy silniku, chcę go przenieść do kabiny pod kanapę w jadalni. Za wszystkie sugestie i podpowiedzi z góry dzieki. | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 orkaaa  		  
		 
         weteran
  
  
                  Twój sprzęt: Chausson 627 GA 
                  Pomógł: 11 razy Dołączył: 04 Cze 2017 Piwa: 67/2 Skąd: kielce 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-03, 17:38   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               Po pierwsze przeczytaj wątki o lifepo4. Nie wiem, czy chcesz budować czy kupić gotowego. 
 
Upraszczając lifepo4 ma taką samą funkcję jak kwas i podłączenie takie same jak kwasa. Ze względu na swoją budowę musi być ładowany wewnątrz kampera / temp dodatnia /. W związku z tym musisz go przenieść do środka, przenosząc także kable ładowania / alternator , ładowarka 230/12 i solar oraz kable odbiorników. Na wejściu na plusie musisz wsadzić wyłącznik /hebel/ . Wszelkie połączenia /szczególnie z alternatora/ robisz na grubych kablach z 18mm.  
 
Aby szczegółowo pomóc w rozwiązaniu problemów musisz je dokładnie opisać. | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 Foks  		  
		 
         początkujący forumowicz
  
  
                  Dołączył: 30 Sty 2022 Piwa: 1/2 Skąd: Lubelskie 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-03, 20:25   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
                	  | orkaaa napisał/a: | 	 		  Po pierwsze przeczytaj wątki o lifepo4. Nie wiem, czy chcesz budować czy kupić gotowego. 
 
Upraszczając lifepo4 ma taką samą funkcję jak kwas i podłączenie takie same jak kwasa. Ze względu na swoją budowę musi być ładowany wewnątrz kampera / temp dodatnia /. W związku z tym musisz go przenieść do środka, przenosząc także kable ładowania / alternator , ładowarka 230/12 i solar oraz kable odbiorników. Na wejściu na plusie musisz wsadzić wyłącznik /hebel/ . Wszelkie połączenia /szczególnie z alternatora/ robisz na grubych kablach z 18mm.  
 
Aby szczegółowo pomóc w rozwiązaniu problemów musisz je dokładnie opisać. | 	  
 
 
Parę wątków przeczytałem     , wcześniej był akumulator AGM 100Ah, niestety padł po kilku miesiącach nie ma na nim daty produkcji , miałem zapasowy kwasiak 80Ah który nie spisuje się rewelacyjnie i nie wiem ile jeszcze pociągnie plan na nowy sezon wiosenny to kupienie 4 ogniw 3,2 V 105Ah + BMS do 150A , dojechał mi już miernik z bocznikiem do 350A żeby monitorować zużycie i kondycję aku .
 
Wiem Ze Lifepo4 nie lubią ładowania w niskich temperaturach i przy silniku będzie za gorąco , dlatego nowy akumulator wyląduje pod kanapą w jadalni za fotelem kierowcy. Wszystkie przewody  które były podpięte przy starym planuję wpiąć w jedno oczko + i - oddzielnie     i przeciągnąć pod kanapę do nowego aku.
 
Zastanawiałem się czy zasilacz który jest gdzieś fabrycznie zamontowany nie odłączyć ( jeszcze nie wiem gdzie może być ) lub zamienić na właściwy do Lifepo4. 
 
Co do sugestii hebla to o nim nie myślałem, ale chyba to dobry pomysł i tak zrobię. 
 
 
Kamper posiada 2 akumulatory  hotelowy i samochodowy , planuje zmienić hotelowy  nie ma tam bezpośredniego podłączenia z alternatora , zdarzało się że jak brakowało napięcia w aku hotelowym wtedy był doładowywany z samochodowego przez krótka chwilkę.
 
 
Z racji że jeszcze nie odkryłem wszystkich zakamarków elektrycznych kampera stąd moje pytania. | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 orkaaa  		  
		 
         weteran
  
  
                  Twój sprzęt: Chausson 627 GA 
                  Pomógł: 11 razy Dołączył: 04 Cze 2017 Piwa: 67/2 Skąd: kielce 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-03, 20:56   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               Jeżeli już chcesz budować to kupuj ogniwa na 200 Ah drożej ale sam zobaczysz że warto. Przy budowie koniecznie dobry bms z zapasem. Ja miałem 100 A ale zamieniłem na 200 A bo apetyt na prąd rośnie. I koniecznie balanser aktywny 5A. 
 
Pomysł przeniesienia kabli dobry. Poszukaj gdzie dochodzi kabel ładowarki 230/12 i jaki prąd daje. I wówczas zdecydujesz czy ta ładowarka spełnia Twoje oczekiwania. Ja mam fabryczną daje tylko 10 A ale pod domem czas ładowania nie jest aż tak istotny. Ładowanie 230/12 jest niezbędne i jakaś formę ładowarki musisz mieć. To nie tylko ładowanie pokładowego ale całe zasilanie kampera gdy gdzieś możesz się podłączyć do sieci. 
 
Podobnie alternator i tu …jakiś problem. Przy zwykłych alternatorach ten prąd jest stabilny więc powinien ci zabudowę ładować bez problemów.   Sprawdź u elektryka czy Twój alternator daje stabilny prąd i jaki. 
 
Hebel jest konieczny, bo możesz odciąć akumulator np na zimę. Nie wolno ładować poniżej  zera. Więc najpierw nagrzewasz kampera w potem doładowujesz lifepo4.  Poza tym to zabezpieczenie. | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
	| Wyświetl szczegóły | 
    
   
	  | 
    
      
         
      
         
		 Foks  		  
		 
         początkujący forumowicz
  
  
                  Dołączył: 30 Sty 2022 Piwa: 1/2 Skąd: Lubelskie 
                         | 
      
         
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 orkaaa  		  
		 
         weteran
  
  
                  Twój sprzęt: Chausson 627 GA 
                  Pomógł: 11 razy Dołączył: 04 Cze 2017 Piwa: 67/2 Skąd: kielce 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-05, 17:54   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               Nie mogę otworzyć linków ale podobne ogniwa zamawiałem do silnika elektrycznego do kajaka. 
 
1. Jeśli będziesz składał to pomyśl o obudowie. Może być np. jakieś pudełko z Castoramy . Ja do bms i balansera przedłużyłem przewody aby spokojnie je poukładać. Warto tez kupić  końcówki z oczkami pod śruby akumulatora. 
 
2. Przewody od bms zrób na grubszych kablach. Ja dawałem 2x 10 mm, czyli w sumie 20 mm do minusa baterii i taki sam na sam zestaw na miernik z bocznikiem. 
 
Pomiędzy poszczególne ogniwa włóż cienką piankę. Gdyby puchły. 
 
3. Zanim złożysz lifepo4  spróbuj  zbalansować ogniwa. Opisz pisakiem kolejność ogniw i ich plusy i minusy.  Połącz równolegle plusy z plusami i minusy z minusami. Zostaw na 24 godziny. 
 
4. Potem złóż lifepo4 normalnie szeregowo. I tu bardzo ważna kolejność łączenia kabelków  bms i balansera. Zaczynasz od + 1 i kolejno +2 + 3 + 4 . Przy +4 łączysz  także kabelek od miernika i kabel ładowania plus. Na koniec  -minus 1 i tu łączysz wyjście na baterie z bms i minus balansera.  Gdybyś z jakiś powodów rozbierał, to zaczynasz od końca czyli minusa.  Przy podłączeniu miernika koniecznie sprawdź który koniec idzie na baterie a który do kabla ładowania minus. Jak podłączysz odwrotnie miernik będzie pokazywał głupoty. 
 
Zanim coś podłączysz sprawdź dwa razy, bo łatwo spalić elektronikę wystarczy że jakiś plus kabelka zsunie się na minus i … układ spalony. 
 
Powodzenia. | 
             
									
				|    | 
			 
			          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 Foks  		  
		 
         początkujący forumowicz
  
  
                  Dołączył: 30 Sty 2022 Piwa: 1/2 Skąd: Lubelskie 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-05, 20:07   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
                	  | orkaaa napisał/a: | 	 		  Nie mogę otworzyć linków ale podobne ogniwa zamawiałem do silnika elektrycznego do kajaka. 
 
1. Jeśli będziesz składał to pomyśl o obudowie. Może być np. jakieś pudełko z Castoramy . Ja do bms i balansera przedłużyłem przewody aby spokojnie je poukładać. Warto tez kupić  końcówki z oczkami pod śruby akumulatora. 
 
2. Przewody od bms zrób na grubszych kablach. Ja dawałem 2x 10 mm, czyli w sumie 20 mm do minusa baterii i taki sam na sam zestaw na miernik z bocznikiem. 
 
Pomiędzy poszczególne ogniwa włóż cienką piankę. Gdyby puchły. 
 
3. Zanim złożysz lifepo4  spróbuj  zbalansować ogniwa. Opisz pisakiem kolejność ogniw i ich plusy i minusy.  Połącz równolegle plusy z plusami i minusy z minusami. Zostaw na 24 godziny. 
 
4. Potem złóż lifepo4 normalnie szeregowo. I tu bardzo ważna kolejność łączenia kabelków  bms i balansera. Zaczynasz od + 1 i kolejno +2 + 3 + 4 . Przy +4 łączysz  także kabelek od miernika i kabel ładowania plus. Na koniec  -minus 1 i tu łączysz wyjście na baterie z bms i minus balansera.  Gdybyś z jakiś powodów rozbierał, to zaczynasz od końca czyli minusa.  Przy podłączeniu miernika koniecznie sprawdź który koniec idzie na baterie a który do kabla ładowania minus. Jak podłączysz odwrotnie miernik będzie pokazywał głupoty. 
 
Zanim coś podłączysz sprawdź dwa razy, bo łatwo spalić elektronikę wystarczy że jakiś plus kabelka zsunie się na minus i … układ spalony. 
 
Powodzenia. | 	  
 
 
Dzięki jak dojedzie sprzęt w całości to na spokojnie postaram sie ogarnąć temat. | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 voice  		  
		 
         weteran Nie licz dni, spraw by to dni się liczyły
  
  
                  Twój sprzęt: Pilote G650 Essentiel 
                  Nazwa załogi: Voice_Band 
                  Pomógł: 5 razy Dołączył: 02 Gru 2012 Piwa: 21/21 Skąd: Ostrów Wielkopolski 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-06, 20:34   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               
 
 
Nie chcę być złym prorokiem ale jak kupiłeś Varicore 105Ah to w rzeczywistości jak będziesz miał 75Ah będzie dobrze. 
 
 
Więc jak przyjdą od razu pod tester Jak nie będzie parametrów od razu reklamuj. 
 
 
Ja miałem podobnie. | 
             
						
				_________________ Wczoraj to historia, jutro to tajemnica, a dzisiaj to dar, datego mówi się o tym the present. – Alan Alexander Milne
   | 
			 
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 orkaaa  		  
		 
         weteran
  
  
                  Twój sprzęt: Chausson 627 GA 
                  Pomógł: 11 razy Dołączył: 04 Cze 2017 Piwa: 67/2 Skąd: kielce 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-07, 07:53   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               | To prawda. Trzeba sprawdzać. Taniej nie znaczy …..taniej. Ja kupowałem liitokala i soonbuy i są Ok. Parametry trzymają idealnie. Trzeba testować może będzie Ok. | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 Foks  		  
		 
         początkujący forumowicz
  
  
                  Dołączył: 30 Sty 2022 Piwa: 1/2 Skąd: Lubelskie 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2023-01-07, 11:01   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
                	  | voice napisał/a: | 	 		  Nie chcę być złym prorokiem ale jak kupiłeś Varicore 105Ah to w rzeczywistości jak będziesz miał 75Ah będzie dobrze.
 
 
Więc jak przyjdą od razu pod tester Jak nie będzie parametrów od razu reklamuj.
 
 
Ja miałem podobnie. | 	  
 
 
Dzięki za info jak tylko dotrze będę testował. 
 
 
[ Komentarz dodany przez: Banan: 2023-01-07, 11:47 ]
 
Poprawiłem cytat | 
             
									
				| Ostatnio zmieniony przez Banan 2023-01-07, 11:46, w całości zmieniany 1 raz   | 
			 
			          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 jackdruid  		  
		 
         trochę już popisał
  
                  Twój sprzęt: Peugeot J5 AUTOSTAR 
                  Pomógł: 1 raz Dołączył: 05 Kwi 2022 Postawił 5 piw(a) Skąd: opolskie 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2024-11-12, 16:44   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               | Witam , chciałbym odgrzać temat. W zwiazku z tym ,że po dwóch latach padły mi obydwa akumulatory zamierzam  zabudowie zafundować lifepo4 wg powyzszego przepisu  .  Chcę zakupić 4 ogniwa 280h , ale mam wątpliwości , czy  mogę podłączyć ładowanie bezposrednio z alternatora , czy muszę stosować ładowarkę dc-dc. Kamperek to stary Peugeot J5 Autostar z alternatorem 70A.  Mam również wątpliwości , czy taka moc alternatora jest wystarczajaca do zasilania układu  . Poza tym jak się ma uklad ładowania prostownikiem do Lifepo4 do całego układu wzajemnego ładowania dwóch akumulatorów ( u mnie zaczyna ładować od strony ładowarki najpierw  akumulator zabudowy , a później rozruchowy . Podczas jazdy odwrotnie ). Wszelkie rady i podpowiedzi mile widziane . | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 Bim  		  
		 
         Kombatant Jacek
  
  
                  Twój sprzęt: Peugeot Adriatik 2,5D 1991 rok 
                  Pomógł: 12 razy Dołączył: 21 Lip 2007 Piwa: 170/104 Skąd: Sandomierz 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2024-11-12, 17:55   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               Też dojrzałem  w tym roku  po kolejnej agoni   aku pokładowego po dwuch -trzech latach , zamontowałem  lifepo4  280 Ah ,też stary dziadeczek J5 tylko Adria.
 
 
Pozszedłem dalej za ciosem,  wywaliłem  starą lodówkę, przerobiłem zamrażarke na 12V, kupiłem  indukcję.
 
 
Przeżyłem miesiąc czasu w Grecji nie mając osobnej ładowarki do aku pokładowego, ładowania z alternatora.
 
Nie korzystam ze słupka na kempingu.
 
 
Zamontowałem przetwornicę  2000-4000v  pod indukcję i inne duperstyki i ma ona jedna wadę bardzo często  sygnalizowała mi  po naładowaniu z solara aku pokładowego  gdzie BMS odcinał  ładowania z solara  przy 13,5v , a solar dawał dalej napięcie 14,4 v,  podwójnymi sygnałami dźwiękowymi o zbyt wysokim prądzie jaki była zasilana przetwornica  i musiałem założyć wyłącznik solara i czasami go zapomniałem włączyć i aku  dochodziło do 60% jego pojemności.
 
 
 Naładowanie na full zajmowało 1- 2 dni w zależności od miejsca postoju czy w cieniu  czy w słońcu.
 
 
Mam na dachu 340 kWp solara  i jak bym nie wyłączał solara ręcznie to nigdy mi pojemność  nie spadła poniżej  80 %, nie korzystam z TV, tostera, suszarki,ekspresu     
 
 
Ne mam ładowania aku  rozruchowego z solara  i odwrotnie aku pokładowego z prądnicy .
 
 
 lifepo4
 
 
Cały ten bajzel z akumulatorem pokładowym udało mi się zmieścić pod siedzeniem  pasażera.
 
 
Jak będziesz miał pytania po moim chaotycznym poście  to dzwoń pisz w miarę możliwości i niewiedzy elektrycznej  postaram  Ci jakoś pomóc  no chyba że koledzy  pomogą profesjonalnie | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
	| Wyświetl szczegóły | 
    
   
	  | 
    
      
         
      
         
		 SZEJK  		  
		 
         weteran
  
  
                  Twój sprzęt: Fiat Dukato 2,8 JTD BAVARIA 
                  Nazwa załogi: Grab Klan 
                  Pomógł: 2 razy Dołączył: 14 Lut 2016 Piwa: 217/327 Skąd: Dębica 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2024-11-12, 18:43   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
               Bim - dobrze to wytłumaczyłeś, taka wiedza też mi się przyda.
 
Grzane piwo 🍺 leci jak nic. | 
             
						
				_________________ Pozdrawiam SZEJK
 
 
Ten co zna swoją wartość, nigdy nie będzie niszczył innych, by budować siebie. 
 
Dr. Mateusz Grzesiak
 
 
Moje poprzednie i aktualna karawana:
   | 
			 
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 Bim  		  
		 
         Kombatant Jacek
  
  
                  Twój sprzęt: Peugeot Adriatik 2,5D 1991 rok 
                  Pomógł: 12 razy Dołączył: 21 Lip 2007 Piwa: 170/104 Skąd: Sandomierz 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2024-11-12, 18:54   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
                	  | SZEJK napisał/a: | 	 		  | dobrze to wytłumaczyłeś | 	  
 
 
Dziękuje za wirtualnego  nastukałem się w telefonie    | 
             
						          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      
         
		 Mikesz  		  
		 
         zaawansowany
  
  
                  Twój sprzęt: KNAUS BoxStar 600 
                  Nazwa załogi: a Mi i Go. 
                  Pomógł: 2 razy Dołączył: 18 Lip 2012 Piwa: 16/68 Skąd: Warszawa Praga.poł 
                         | 
      
         
            
                              			    Wysłany: 2024-11-12, 19:32   
                               | 
                    
  | 
             
            
               
  | 
             
            
                	  | jackdruid napisał/a: | 	 		  | Witam , chciałbym odgrzać temat. W zwiazku z tym ,że po dwóch latach padły mi obydwa akumulatory zamierzam  zabudowie zafundować lifepo4 wg powyzszego przepisu  .  Chcę zakupić 4 ogniwa 280h , ale mam wątpliwości , czy  mogę podłączyć ładowanie bezposrednio z alternatora , czy muszę stosować ładowarkę dc-dc. Kamperek to stary Peugeot J5 Autostar z alternatorem 70A.  Mam również wątpliwości , czy taka moc alternatora jest wystarczajaca do zasilania układu  . Poza tym jak się ma uklad ładowania prostownikiem do Lifepo4 do całego układu wzajemnego ładowania dwóch akumulatorów ( u mnie zaczyna ładować od strony ładowarki najpierw  akumulator zabudowy , a później rozruchowy . Podczas jazdy odwrotnie ). Wszelkie rady i podpowiedzi mile widziane . | 	  
 
 
Nie możesz bezpośrednio z alternatora bo w przypadku rozładowania Lifepo4 prąd ładowania jest maksymalny a nawet większy od prądu jaki wytwarza alternator,temperatura bardzo szybko rośnie w kilkadziesiąt sekund co powoduje spalenie uzwojeń alternatora,są w sprzedaży BMS-y i takie musisz zastosować, z osobnym ładowaniem ograniczającym  prąd ładowania ,trochę musisz układ podlączenia aku.zmienić jeśli się znasz trochę na elektryczności to dasz rade a jeśli nie to kup BMS bez osobnego ładowania ktory ograniczy prad ładowania .Z reguły BMS -y ograniczaja pradowo na wejsciu i na wyjsciu podobnie.
 
 
Przykład 1 BMS z osobnym wejsciem ograniczajacym ładowanie  
 
 https://allegro.pl/oferta/bms-4s-100a-lifepo4-z-balanserem-13609008977?bi_s=ads&bi_m=productlisting:desktop:query&bi_c=MTIzOWNjZGQtODEzMS00ZDc3LTliYmQtNTQyOTUyZTUwOGY5AA&bi_t=ape&referrer=proxy&emission_unit_id=a674919e-3d44-4563-bb72-2b6f00215e61
 
 
Przykład 2 BMS z wejściem/wyjściem pod te same zaciski
 
 
https://allegro.pl/oferta/modul-bms-lifepo4-4s-60a-t-h-series-standard-16142077401?reco_id=ae2a63a2-a125-11ef-b160-6edc0bb7618e&sid=3ec404f37aa2fad6253fa5dd6bb023427743f77ee2f01bb84454c4701b8c0118 | 
             
									
				|    | 
			 
			          
       | 
    
	
		
						 					 | 
		
			
                   | 
    
	  
      
		  | 
    
   
      
         
      | 
         
       | 
    
 
    
      Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
  | 
       Dodaj temat do ulubionych Wersja do druku
 
  | 
    
 
      
 |