[Skorpion]

PZL Mielec (Polskie Zakłady Lotnicze), dawniej WSK-Mielec (Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego) i WSK „PZL-Mielec” to polski producent lotniczy z siedzibą w Mielcu. Jest największym producentem lotniczym w powojennej Polsce. W 2007 roku została przejęta przez Sikorsky Aircraft Corporation, która zachowała nazwę marki. W latach 1948–2014 firma wyprodukowała około 15 600 samolotów.

Historia

Przed 1945 r.

W latach 1938-1939 Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL), największa polska firma lotnicza, zbudowały w Mielcu fabrykę oznaczoną jako PZL WP-2 (Wytwórnia Płatowców 2). Produkcja rozpoczęła się tam tuż przed wybuchem II wojny światowej. W marcu 1939 r. zakład rozpoczął produkcję pierwszego samolotu — bombowców PZL.37 Łoś, montowanych z podzespołów dostarczonych z fabryki PZL WP-1 w Warszawie. W tym czasie pracowało tam 700 pracowników.

PZL.37 Łoś, LWD Szpak-4T, SBLim-2 (wersja szkolno-treningowa Lim-2) TS-11 Iskra, licencjonowany PZL An-2, odrzutowy samolot rolniczy PZL M-15 Belphegor, PZL M-18 Dromader, PZL M26 Iskierka, Mikrus micro car.

Podczas II wojny światowej Mielec był okupowany przez nazistowskie Niemcy od 13 września 1939 r. Podczas okupacji fabryka stała się częścią koncernu Heinkel, m.in. produkując stateczniki do bombowców Heinkel He 111 i naprawiając samoloty Junkers Ju 52. W 1944 r. pracowało w niej 5500 pracowników. W lipcu 1944 r. wycofujący się Niemcy wywieźli wszystkie maszyny i urządzenia. Mielec został zajęty przez Armię Radziecką 6 sierpnia 1944 r. Początkowo fabryka była wykorzystywana przez Sowietów jako zakład naprawczy. 22 lipca 1945 roku teren powrócił pod kontrolę polską.

1945 do dziś

Fabryka w Mielcu została przemianowana na Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) - Zakład nr 1 (Państwowe Zakłady Lotnicze, zakład nr 1) i przekształcona w państwową fabrykę. Początkowo zajmowała się naprawą samolotów i produkowała głównie artykuły nielotnicze, takie jak nadwozia autobusów, wagi itp. Pierwszym samolotem zbudowanym w Mielcu był prosty samolot szkoleniowy PZL S-1, oblatany 15 listopada 1945 r., z czego zbudowano tylko jedną sztukę (był to drugi samolot zbudowany w Polsce po wojnie).

Fabryka w Mielcu produkowała samoloty głównie na licencji lub projektowane w innych polskich biurach. W 1948 r. fabryka zbudowała niewielką serię 10 samolotów użytkowych LWD Szpak-4T, zaprojektowanych w LWD (był to pierwszy polski samolot powojenny produkowany seryjnie).[2] W tym samym roku firma rozpoczęła produkcję licencjonowanych dwupłatowców Polikarpow Po-2 pod oznaczeniem CSS-13, a do 1950 roku zbudowano ich 180 (produkowały je także PZL Warszawa-Okęcie). W 1950 roku zbudowano także niewielką serię przedwojennych polskich szybowców Salamandra.

W 1949 roku fabryka została przemianowana, jak cały ówczesny polski przemysł lotniczy, na Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego – zakład nr 1, w skrócie WSK-1 Mielec lub po prostu WSK-Mielec. Przez krótki czas w latach 1970-1975 nosił nazwę WSK Delta-Mielec. W 1975 roku powróciła do tradycyjnej nazwy Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Mielec” (WSK „PZL-Mielec”), na cześć marki PZL. W latach 50. zatrudnionych było 2600 osób; w szczytowym okresie liczba ta wynosiła 18 000.

Od 1950 roku fabryka znacznie się rozwinęła i stała się największym polskim producentem samolotów. Była licencjonowanym producentem myśliwców odrzutowych MiG-15 (produkowanych jako Lim-1), MiG-15bis (Lim-2), MiG-17 (Lim-5) i ich polskich wariantów (samolotów szkoleniowych SBLim-1 i SBLim-2 oraz samolotów szturmowych Lim-6).[2] Pierwsze Lim-1 zostały wyprodukowane z radzieckich części w 1952 roku, a pełnowymiarowa produkcja rozpoczęła się w 1953 roku. Do 1964 roku zbudowano około 1500 Limów. W latach 1957-1960 wyprodukowano również 250 samolotów szkoleniowych TS-8 Bies z silnikiem tłokowym polskiej konstrukcji. Od 1963 roku produkowano polski samolot szkoleniowy TS-11 Iskra, będący podstawowym samolotem szkoleniowym w polskim lotnictwie wojskowym. Jego następca, zaprojektowany z częścią PZL Mielec, PZL I-22 Iryda, okazał się porażką z różnych powodów, głównie z powodu braku odpowiedniego finansowania, i jako taki zbudowano tylko niewielką serię.

Najliczniejszą generacją samolotów zbudowanych w Mielcu był licencjonowany radziecki dwupłatowiec użytkowy Antonow An-2, produkowany od 1960 roku w różnych wariantach. Do 2002 roku wyprodukowano 11 954 tych samolotów, głównie dla Sowietów, ale były również używane w Polsce i eksportowane do innych krajów. Wśród nich było 7880 rolniczych An-2R, 1640 transportowo-pasażerskich An-2TP, 1344 transportowych An-2T, 816 pasażerskich An-2P, 154 wodnosamolotów An-2M, 52 wojskowych transportowców spadochronowych An-2TD, 44 wykonawczych An-2P Lux. Od 1984 roku PZL Mielec stał się wyłącznym producentem radzieckiego samolotu transportowego Antonow An-28 STOL, którego zbudowano 180. Następnie był on rozwijany w Mielcu, a w zmodernizowanej wersji PZL M-28 Skytruck/Bryza, z zachodnią awioniką, był oferowany dla Wojska Polskiego, Marynarki Wojennej i służb za granicą, z pewnym powodzeniem, również jako morski samolot patrolowy.

Oprócz produkcji licencyjnej, w latach 50. i 60. zaprojektowano w Mielcu kilka samolotów, ale nie weszły one do produkcji (np. PZL S-4 Kania, PZL M-2, PZL M-4 Tarpan). Bardziej opłacalna była współpraca w pracach projektowych. W 1973 roku, przy pomocy Związku Radzieckiego, Mielec zaprojektował jedyny na świecie odrzutowy samolot rolniczy, WSK-Mielec M-15 Belphegor, który został zbudowany w latach 1976-1981 dla Związku Radzieckiego. Z drugiej strony, fabryka rozpoczęła współpracę z firmami amerykańskimi, a efektem był bardzo udany samolot rolniczy M-18 Dromader, oblatany po raz pierwszy w 1976 roku, produkowany i rozwijany do dziś (stan na 2012 rok). Wyprodukowano ponad 759 egzemplarzy, większość wyeksportowano do krajów zachodnich. WSK-Mielec rozpoczął również produkcję samolotu użytkowego PZL M-20 Mewa (licencjonowany Piper PA-34 Seneca), ale zbudowano tylko niewielką liczbę. Częściowo bazując na samolocie M-20, fabryka opracowała udany lekki samolot szkoleniowy PZL M-26 Iskierka z 1988 roku; wyprodukowano jednak tylko siedem egzemplarzy.

Produkcja pozalotnicza.

W fabryce produkowano również artykuły pozalotnicze, takie jak wozy strażackie (1948), lodówki (1954–1966), mikrosamochód Mikrus MR-300 (1956–1960, wyprodukowano 1728 sztuk), nadwozia samochodów chłodniczych (1962–1974), samochody telewizyjne (od 1965), urządzenia wtryskowe (od 1964), silniki wysokoprężne na licencji Leyland (od 1967), elektryczne pojazdy użytkowe Melex i wózki golfowe (od 1970, głównie na eksport do USA, później wydzielone jako własna marka). W 1993 roku z oddziału Wytwórni Aparatury Wtryskowej „PZL Mielec” wydzielono spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Teraźniejszość i przyszłość.

19 października 1998 r. państwowa fabryka WSK „PZL-Mielec” została przekształcona w państwową spółkę Polskie Zakłady Lotnicze Mielec Sp. z o.o., w skrócie: PZL Mielec (nie mylić z przedwojennymi PZL - Państwowymi Zakładami Lotniczymi).W maju 1999 r. uzyskała certyfikat JAR-21. Po spadku eksportu do krajów bloku wschodniego wolumen produkcji zmniejszył się, a w zakładzie pozostało 1200-1400 pracowników.

16 marca 2007 r. PZL Mielec została przejęta przez Sikorsky Aircraft Corporation, wówczas jednostkę United Technologies Corporation (UTX), obecnie jednostkę Lockheed Martin. Od 2009 roku produkuje sekcje kadłuba śmigłowca UH-60M Black Hawk firmy macierzystej, a od 2010 roku pełni funkcję dodatkowej linii montażu końcowego śmigłowców S-70i Black Hawk.

Okoliczności tej transakcji i jej skutki zostały ostro skrytykowane przez polską prasę wojskową, sugerującą, że cena była bardzo niska (56,1 mln zł), ze względu na lobbing proamerykański. Zwrócono również uwagę, że polskie wojsko zgodziło się w grudniu 2008 roku na zakup 12 niepotrzebnych samolotów M-28B od nowych właścicieli fabryki, za cenę dwa lub trzy razy wyższą niż ich rzeczywista wartość i cena eksportowa.