[Kamperfan]

UZDATNIANIE WODY W POJAZDACH KEMPINGOWYCH

Woda w kamperach i przyczepach kempingowych magazynowana jest zwykle w specjalnie do tego przeznaczonych zbiornikach: przenośnych (kanistrach) lub zamontowanych na stałe - z wlewem na zewnętrznej ścianie pojazdu. Elementarnym wymogiem dla takich rozwiązań jest dopuszczenie do celów spożywczych materiału, z którego wykonany jest zbiornik wody, zwłaszcza w przypadku pojemników przenośnych i zbiorników wykonywanych przez użytkowników we własnym zakresie.

Użytkownicy pojazdów kempingowych są na co dzień konsumentami wody w gospodarstwach domowych. Podobnie jak w gospodarstwach domowych, woda w karawaningu używana jest na różne cele bytowo-gospodarcze i powinna odpowiadać normom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (aktualnie obowiązuje rozporządzenie z dnia 19 listopada 2002 r., Dziennik Ustaw Nr 203, poz. 1718). Rozporządzenie to określa wymagania fizyko-chemiczne, organoleptyczne i wskaźniki bakteriologiczne dla wody do picia i potrzeb gospodarczych.

W domu
W gospodarstwach domowych na cele bezpośrednio konsumpcyjne zużywane jest zaledwie 2 – 3 % ogólnej ilości wody wodociągowej - szacuje się, że przeciętnie w skali rocznej, człowiek dla zaspokojenia swoich potrzeb, spożywa dziennie 1,5 ÷ 2,0 i więcej litrów wody w różnej postaci. W tej sytuacji uzasadnione jest dwustopniowe uzdatnianie wody dostarczanej w ramach systemów zaopatrzenia ludności w wodę: podstawowe oczyszczanie ujmowanej wody w stacjach uzdatniania przed wprowadzaniem do sieci wodociągowej oraz wyodrębnienie wody przeznaczonej na pitne cele i dodatkowe jej uzdatnianie w „mikrostacjach” zainstalowanych w gospodarstwach domowych. Zamiast inwestowania w skali „makro” w podstawowy proces oczyszczania w celu podwyższenia jakości wody dostarczanej przez wodociąg i ryzyka ponownego jej zanieczyszczenia podczas dystrybucji, proponuje się efektywną technologię doczyszczania w skali „mikro” niewielkiej ilości wody w miejscu przeznaczenia. Możliwa jest przy tym operacja wzbogacania składu wody przeznaczonej do picia o substancje pożądane dla organizmu człowieka, przede wszystkim o „pierwiastki życia”- wapń i magnez oraz końcowa dezynfekcja wody dla potwierdzenia pewności bakteriologicznej przed jej spożyciem. Reasumując, woda zużywana w gospodarstwach domowych powinna mieć zróżnicowaną jakość: standardową - dla potrzeb gospodarczych oraz podwyższoną - dla celów spożywczych.

W karawaningu
W karawaningu uprawianym z reguły w sezonie letnim, udział procentowy wody do picia w ogólnej ilości zużywanej wody jest wyższy, gdyż w dni upalne rośnie spożycie wody (turysta zaspakaja zwiększone pragnienie nie tylko gotowymi napojami), a zmywanie, pranie, wc i inne potrzeby realizowane są najczęściej poza pojazdem, np. w ogólnodostępnych urządzeniach na kempingach. Istotne jest przy tym źródło pochodzenia i czasokres przechowywania wody w zbiornikach pojazdów kempingowych. Niekiedy zbiorniki napełniane są wodą niewiadomego pochodzenia z przypadkowego źródła, a regułą jest uzupełnianie zbiornika częściowo wypełnionego wodą z poprzedniego „tankowania”. W praktyce rzadko stosowana jest zasada, by przed kolejnym napełnieniem, zbiornik został całkowicie opróżniony i przepłukany bieżącą wodą wodociągową - czynność taka pożądana jest nie tylko w ramach porządkowania pojazdu po postoju zimowym i przygotowania do sezonu wyjazdowego, ale w miarę możliwości kilka razy w roku. Dokładne płukanie wodą wodociągową z zawartością chloru tzw.„pozostałego”, w pewnym sensie zastępuje okresową dezynfekcję zbiornika i instalacji wodnej – trudnej do przeprowadzenia dla użytkownika, ze względu na niebezpieczeństwa i skutki uboczne stosowania środka dezynfekcyjnego, np. roztworu chloraminy lub podchlorynu sodowego.
Woda przechowywana w zbiornikach pojazdów kempingowych podlega niekorzystnym przemianom, zwłaszcza pod względem bakteriologicznym, dyskwalifikującym jej użycie do celów spożywczych. Nawet zabiegi okresowej dezynfekcji instalacji jedynie zmniejszają ryzyko, lecz nie eliminują zagrożeń dla pewności bakteriologicznej wody. Dlatego użytkownik pojazdów kempingowych jeszcze bardziej niż w gospodarstwach domowych, narażony jest na skutki spożycia wody nie spełniającej wymagań norm przewidzianych dla wody pitnej. W tej sytuacji, wskazane jest stosowanie urządzeń do odnowy i dezynfekcji wody przeznaczonej do bezpośredniej konsumpcji w kamperach i przyczepach kempingowych.

Filtry domowe
Urządzenia uzdatniające doraźnie wodę do celów spożywczych powinny zapewniać podwyższenie jakości wody, w tym zwłaszcza poprawę własności organoleptycznych i usunięcie niepożądanych zanieczyszczeń, także wtórnych - związanych z dystrybucją i procesem starzenia oraz gwarantować pewność bakteriologiczną wody zgodnie z obowiązującymi wymaganiami. Znane są filtry domowe z różnego rodzaju wypełnieniem (węglowym, ceramicznym, siatkowym) redukujące zawartość zanieczyszczeń i poprawiające własności smakowe wody, lecz niestety – nie działające bakteriobójczo. Na polskim rynku oferowane są urządzenia oparte na technologii odwróconej osmozy (stosowanej do demineralizacji wody dla celów przemysłowych, np. do akumulatorów), ingerującej bezpardonowo w naturalny skład wody i jej walory zdrowotne – przepuszczenie przez membranę pozbawia wodę prawie wszystkiego, również pożądanych dla organizmu człowieka substancji mineralnych, a przy tym nie jest w pełni skutecznym działaniem antybakteryjnym.

Mikrostacja
W roku 1988 zostało opatentowane urządzenie pod nazwą „Mikrostacja uzdatniania wody” (PL 157120 B1) przeznaczone do doczyszczania wody wodociągowej dla celów pitnych. Mikrostacja składa się z dwóch kolumn filtracyjnych: ze złożem węglowym i dolomitowym oraz kolumny dezynfekcyjnej z promiennikiem ultrafioletowym (UV). Przyjęta technologia pozwala na usunięcie z wody wolnego chloru, poprawę smaku i zapachu, adsorbcji pozostałych „śladowych” zanieczyszczeń, wzbogacenie wody o wapń i magnez oraz ponowną dezynfekcję bezpośrednio przed poborem wody do spożycia. Wydajność urządzenia przy ciągłym poborze wody zależnie od ciśnienia wypływu wynosi: 1÷2 litrów na minutę. Zasilanie z instalacji domowej 230V, moc zainstalowana 10W – w przypadku pojazdu kempingowego zasilanie poprzez przetwornicę (– 12/~230V) niewielkiej mocy. Mikrostacja została poddana badaniom testowym w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno–Epidemiologicznej w Warszawie i uzyskała atest Państwowego Zakładu Higieny dopuszczający do produkcji seryjnej. Wyniki tych badań wskazują na korzystną zmianę wszystkich analizowanych wskaźników dla wody z mikrostacji w stosunku do pobieranej równolegle wody wodociągowej. Szczególnie istotna dla konsumentów była całkowita dechloracja i poprawa walorów smakowych wody oraz wyraźna redukcja rakotwórczych trójhalometanów oraz trudno usuwalnych związków azotowych. Podobne rezultaty uzyskano w testach eksploatacyjnych, przeprowadzanych wielokrotnie w Instytucie Zaopatrzenia w Wodę i Budownictwa Wodnego Politechniki Warszawskiej. Charakterystyczny dla wody z mikrostacji był brak zapachu chloru i wyraźny zapach ozonu, emitowanego w kolumnie dezynfekcyjnej z promiennikiem UV. Zaskakujące wyniki uzyskano w porównawczych badaniach bakteriologicznych: wody z mikrostacji i ze studni oligoceńskiej – jako alternatywnego źródła wody. Woda pobrana z mikrostacji wykazywała zdecydowanie wyższą pewność bakteriologiczną, niż woda ze źródła oligoceńskiego. Przekroczenie dopuszczalnej liczby bakterii w wodzie oligoceńskiej (ponad 20-krotne przekroczenie normy) stwierdzono już w drugiej dobie przechowywania jej w naczyniu zamkniętym!

Aktualnie na rynku...
Mikrostacje według opisywanego rozwiązania niestety nie weszły do produkcji seryjnej, głównie - z uwagi na brak zainteresowania rynku i ówczesnych animatorów innowacji w Polsce. Prototypowe jednostki, wykonane we własnym zakresie, pracują od kilkunastu lat na potrzeby autorów pomysłu w ich domach i służą z powodzeniem w kamperze. Obecnie na polskim rynku, dostępne jest urządzenie oferowane przez amerykańską firmę „eSpring” , zbliżone rozwiązaniem i zakresem działania do polskich mikrostacji, oparte na oryginalnej technologii wielowarstwowego filtru węglowego i lampy UV do dezynfekcji wody. Wydajność katalogowa: 3,4 l/min. przy średnim ciśnieniu wody w instalacji, wymienny wkład węglowy wystarcza na jeden rok lub do 5 tysięcy litrów wody wodociągowej. Urządzenie produkowane jest w dwóch wersjach: z bezpośrednim przyłączem do zaworu czerpalnego lub z własnym kranikiem i może być instalowane nad lub pod blatem szafki zlewozmywakowej kuchni lub pojazdu kempingowego. Urządzenie jest przenośne i może być używane w domu oraz sezonowo – w kamperach lub przyczepach kempingowych.

Artykuł ten w pierwotnej wersji ukazał się w magazynie aktywnego wypoczynku „Polski Caravaning” - nr 3(5) maj-czerwiec 2006 r.

[Kamperfan]

WODA SPOŻYWCZA W CARAVANINGU

Pojazdy kempingowe wyposażone są standardowo w instalację wody zimnej i ciepłej. Woda przewożona jest w zbiorniku o pojemności rzędu 100 litrów - wystarczającej na kilka dni. Woda przechowywana w zbiornikach podlega starzeniu i wtórnemu zanieczyszczeniu.

Zjawiska te potęgują się przy dopełnianiu zbiornika bez spuszczania resztek wody - w istocie, w zbiorniku mamy pełny przekrój jakościowy wody z całego sezonu... Spożywanie wody czerpanej bezpośrednio z instalacji (zwłaszcza bez przegotowania) może być ryzykowne dla zdrowia konsumentów.

Mikrostacja
Wygodnym i bezpiecznym rozwiązaniem jest korzystanie z pośrednictwa mikrostacji uzdatniania wody przeznaczonej dla potrzeb konsumpcyjnych. Obecnie na polskim rynku dostępne jest urządzenie oferowane przez amerykańską firmę „eSpring”, oparte na oryginalnej technologii wielowarstwowego filtru węglowego i lampy UV do dezynfekcji wody. Wydajność katalogowa: 3,4 l/min. przy średnim ciśnieniu wody w instalacji, wymienny wkład węglowy wystarcza na jeden rok lub do 5 tysięcy litrów wody wodociągowej. Urządzenie to produkowane jest w dwóch wersjach: z bezpośrednim przyłączem do zaworu czerpalnego lub z własnym kranikiem i może być instalowane nad albo pod blatem szafki zlewozmywakowej kuchni lub pojazdu kempingowego. Urządzenie „eSpring” jest przenośne i może być używane w domu oraz sezonowo – w kamperach lub przyczepach kempingowych. Artykuł „Uzdatnianie wody w pojazdach kempingowych” ukazał się w „Polskim Caravaningu” w nr 3(5) maj-czerwiec 2006 roku.

Woda mineralna
Alternatywnym rozwiązaniem stosowanym w caravaningu i nie tylko, jest używanie do celów spożywczych wody mineralnej przechowywanej w butelkach lub pojemnikach - nawet kilkulitrowych. Przytoczę wyniki badań bakteriologicznych takiej wody i podam praktyczne wnioski dla użytkowników wody mineralnej w domu i w karawaningu. Badania te były przeprowadzone w laboratorium technologicznym na wydziale Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej.

Testy
Testom poddano wodę butelkowaną AQUA MINERALE, NAŁĘCZOWIANKA i BONAQA, wybraną losowo na rynku (zakupioną w sklepie). Najważniejszy wskaźnik: liczba bakterii grupy Coli był we wszystkich próbach na poziomie „0” - zarówno w dniu otwarcia, jak i po 2 dniach po otwarciu butelek. Pozostałe wskaźniki bakteriologiczne (liczba koloni bakterii na agarze) w dniu otwarcia butelek utrzymywały się na poziomie "0" lub kilka - czyli znacznie poniżej normy. Natomiast po 2 dniach od otwarcia butelek, zaobserwowano wzrost tych wskaźników, aczkolwiek wartości dopuszczane normą nie zostały jeszcze przekroczone. Dalszych badań, np. po kilku dniach po otwarciu butelek - nie prowadzono (były to badania porównawcze dla wody z mikrostacji uzdatniania i wody ze źródeł oligoceńskich, a nie dla potrzeb caravaningu - a szkoda!). Niemniej jednak, wzrost liczby bakterii wraz z upływem czasu od otwarcia butelek był wyraźny.

Zalecenia
Z badań tych wynikają następujące wnioski praktyczne dla użytkowników wody mineralnej w domu i w caravaningu:
- wodę mineralną należy kupować w butelkach o możliwie małej pojemności, wystarczającej na co najwyżej 2 dni po otwarciu butelki. Raczej powinno się unikać opakowań kilku litrowych, jeśli konsumpcja tej wody miała by trwać kilka dni.
- wskazane jest, by po otwarciu butelki z wodą przechowywać w chłodnym miejscu - najlepiej w lodówce (mniejsze butelki mieszczą się w lodówce), co ogranicza rozwój bakterii i jednocześnie poprawia walory smakowe. Trzeba tylko uważać, by nie przeziębić gardła - można ustawić temperaturę tak, by „na drzwiach” lodówki było nie mniej, niż np. + 10 st. C. Oczywiście, nie oznacza to, że dłużej przechowywana woda musi nam zaraz zaszkodzić (nie słyszałem o „zejściach” po wypiciu wody mineralnej z butelki otwartej kilka dni wcześniej), wielokrotnie może się nam udać nie mieć sensacji żołądkowych - aż w końcu zdarzą się bakterie, na które nasz organizm nie jest uodporniony i wtedy będziemy zmuszeni do biegania tam, gdzie nawet król piechotą chodzi i częstych przystanków na trasie podróży.
Warto stosować te zalecenia także w domu, zwłaszcza w odniesieniu do dzieci.

Gotować?
Przegotowanie dłużej przechowywanej wody mineralnej poprawia wprawdzie jej pewność bakteriologiczną, ale.... Ogólnie wiadomo, że woda mineralna przeznaczona jest do zaspakajania pragnienia z jednoczesnym dostarczaniem do organizmu substancji mineralnych (mikroelementów) i innych składników - niezbędnych dla życia i prawidłowego rozwoju człowieka. Organizm najłatwiej przyswaja te substancje w postaci rozpuszczonej, np. jony Ca i Mg w kwaśnych węglanach wapnia i magnezu. Podwyższenie temperatury powoduje wytrącanie substancji mineralnych w postaci osadów odkładających się w naczyniu (niekoniecznie trafiających do organizmu) - zatem podgrzewanie wody mineralnej nie ma sensu, bo zmniejsza zawartość zdysocjowanych mikroelementów i nie daje żadnej pewności bakteriologicznej. Natomiast po przegotowaniu, woda taka jest wprawdzie pewna pod względem bakteriologicznym, lecz traci walory wody mineralnej i może być traktowana jedynie jako substytut wody wodociągowej.

Podsumowanie
Reasumując, używając przegotowanej wody mineralnej do przyrządzania herbaty, kawy lub płynnych potraw zyskujemy w istocie niewiele w porównaniu z przegotowaną „zwykłą” wodą pitną - odpowiadającą obowiązującym normom. W caravaningu, używanie wody mineralnej jako wody spożywczej podyktowane jest raczej wygodą jej przewożenia, natomiast przede wszystkim woda ta powinna być używana bezpośrednio (bez przegotowania) do picia na co dzień - przy zachowaniu zaleceń podanych wyżej i jak zwykle - zasad zdrowego rozsądku.

Artykuł ten ukazał się w „Polskim Caravaningu” w nr 2(10) marzec-kwiecień 2007 roku.